Klokkenluiders in België: “Hun bescherming wordt gegarandeerd. Ze hebben onze volledige steun”, zegt Pierre-Yves Dermagne

De regering heeft een akkoord bereikt over een nieuwe regeling voor klokkenluiders binnen privébedrijven.

Klokkenluiders worden beter beschermd tegen represailles. Ze zullen ook beroep kunnen doen op ondersteuning en zullen gemakkelijker melding kunnen maken van wantoestanden.

België zet daarmee op ambitieuze wijze de Europese richtlijn rond klokkenluiders (2019) om in nationale wetgeving.

Wat wijzigt er?

Vandaag is de bescherming van klokkenluiders in België quasi onbestaande. Op dit moment bestaat enkel een kader voor meldingen rond inbreuken in de financiële sector.

Voor klokkenluiders dreigt in sommige gevallen ontslag en zelfs juridische vervolging. Dat lot onderging bijvoorbeeld Vera Vrancken, een van de klokkenluiders die wantoestanden bij de politiezone Hazodi aankaartte in 2011. Hoewel het ontslag later werd vernietigd door Raad van State, is het een duidelijke illustratie van het gebrek aan bescherming wanneer er misstanden worden aangeklaagd.

“Werknemers zijn vaak het best geplaatst zijn om te botsen op flagrante schendingen van de wet. Hun meldingen dienen het algemeen belang, en dus is in alle sectoren een optimale bescherming nodig voor wie de alarmbel luidt”, zegt minister van Economie en Werk Pierre-Yves Dermange.

"Het milieuschandaal bij 3M in Zwijndrecht, de gezondheidscrisis met fipronil-eieren in 2017, de financiële malversaties bij het Duitse Wirecard of de Nethys-affaire waren zonder de hulp van klokkenluiders minder snel of misschien wel nooit aan het licht gekomen", vervolgt de vicepremier.

Makkelijker melding maken via 3 kanalen

Via het wetsontwerp worden 3 kanalen in het leven geroepen om het gemakkelijker te maken voor klokkenluiders om zaken te rapporteren: een intern kanaal binnen het bedrijf, een extern kanaal bij de overheid en ten slotte via de pers.

Intern kanaal

Bedrijven met meer dan 50 werknemers zullen een meldingsbeheerder moeten aanstellen en de veiligheid en vertrouwelijkheid van het meldingskanaal verzekeren. Dit interne kanaal zal bedrijven in staat stellen problemen binnen hun organisatie beter op te sporen en te verhelpen.
Er kan zowel schriftelijk, telefonisch als persoonlijk melding worden gemaakt. De meldingsbeheerder moet binnen een maximale termijn van 3 maanden zorgen voor een antwoord.
De Arbeidsinspectie zal controles kunnen uitvoeren en zal erop toezien dat het door het bedrijf opgezette interne kanaal alle nodige waarborgen biedt inzake veiligheid en vertrouwelijkheid van de meldingen.

Extern kanaal

Werknemers kunnen ook gebruik maken van een extern kanaal dat door de overheid wordt opgezet, wanneer de werknemer van mening is dat zijn klacht niet tot een bevredigend resultaat heeft geleid. Ook indien een werknemer geen vertrouwen heeft in het bedrijf, kan het extern kanaal worden gebruikt.
Wie dat wenst kan rechtstreeks klacht indienen bij de Federale Ombudsman, die de opvolging van de melding verzekert door de overheid.
Ook voormalige werknemers van de onderneming, vrijwilligers, stagairs, zelfstandigen, aandeelhouders, bestuurders, onderaannemers en leveranciers kunnen van dit extern kanaal gebruik maken.

Pers

Wanneer een interne of externe melding niet tot passende actie leidt, er ernstige redenen zijn om aan te nemen dat er sprake is van onmiddellijk gevaar voor het openbaar belang of een risico op vergelding of het vernietigen van bewijsmateriaal bestaat, kan de melding ook via de pers gebeuren, waardoor de klokkenluider wordt beschermd.

Informatie, begeleiding en ondersteuning voor klokkenluiders

Via de tussenkomst van twee instanties zullen klokkenluiders zullen beter worden geïnformeerd, begeleid en ondersteund.

De federale ombudsman treedt op als federale coördinator van de externe meldingen. De ombudsman neemt de externe meldingen in ontvangst, toetst ze aan de ontvankelijkheidsvoorwaarden, en maakt de informatie over aan de bevoegde autoriteit. In uitzonderlijke gevallen verricht de ombudsman ook het inhoudelijke onderzoek en behandelt hij de beschermingsdossiers.
Het Federaal Instituut voor de bescherming en de bevordering van de Rechten van de Mens (FIRM) zal klokkenluiders professionele juridische en psychologische ondersteuning bieden. Dat kan via het instituut zelf of derden zoals advocatenkantoren of psychologen die in deze materie gespecialiseerd zijn.

Ambitieuze Belgische aanpak

Het wetsontwerp van minister Pierre-Yves Dermagne gaat verder dan de Europese klokkenluidersrichtlijn.

In tegenstelling tot de bepalingen in de Europese richtlijn, zullen ook fiscale en sociale fraude binnen de scope vallen van de Belgische aanpak. Dit is opnieuw een belangrijke stap in de strijd tegen grote fiscale en sociale fraude.
Ook anonieme meldingen zijn mogelijk via het extern kanaal en via het intern meldingskanaal bij bedrijven met meer dan 250 werknemers.
De optionele voorwaarde in de richtlijn, die stelt dat de beweegredenen van de melder positief, belangeloos en te goeder trouw moeten zijn om te kunnen genieten van bescherming, werd niet weerhouden om de beste bescherming te bieden.
Tot slot is de vraag van cijfermatige beroepen (belastingadviseurs, accountants, enz.) naar een beroepsgeheim afgewezen. Het beroepsgeheim blijft enkel voorbehouden voor advocaten die hun cliënt voor de rechtbank moeten verdedigen en voor artsen. Ook cijfermatige professionals zullen dus klokkenluider kunnen worden.